Trên thế giới, hàng chục thành phố đang tích cực triển khai các biện pháp nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí bằng cách thiết lập vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) hoặc vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ). Những khu vực này nhằm hạn chế sự hiện diện của các phương tiện giao thông chạy bằng xăng dầu, từ đó cải thiện chất lượng không khí và bảo vệ môi trường.
Các thành phố như Rotterdam, Amsterdam, London, Oxford, Brussels, Santa Monica, Los Angeles, Oslo và một số thành phố khác tại Trung Quốc như Thâm Quyến, Phật Sơn, Đông Quan và Hàng Châu đã và đang triển khai các mô hình này. Tại Việt Nam, mặc dù chưa có thông tin cụ thể về việc triển khai LEZ hoặc ZEZ, nhưng việc nghiên cứu và áp dụng các giải pháp tương tự là điều cần thiết để giảm thiểu ô nhiễm môi trường.
ZEZ là khu vực mà chỉ cho phép các phương tiện không phát thải như xe điện, xe đạp và người đi bộ được phép di chuyển tự do. Mô hình này được đánh giá cao về khả năng giảm đáng kể khí thải, đồng thời mang lại lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm lượng xe lưu thông, giảm tắc nghẽn giao thông và thúc đẩy thị trường xe điện phát triển nhanh hơn.
Để triển khai ZEZ hiệu quả, các thành phố cần xem xét nhiều yếu tố, bao gồm việc nâng cấp từ vùng phát thải thấp lên không phát thải, bắt đầu với việc hạn chế xe tải, thí điểm phạm vi nhỏ và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ. Việc áp dụng ZEZ cần được thực hiện một cách linh hoạt và phù hợp với điều kiện thực tế của từng thành phố.
Amsterdam, Hà Lan, dự kiến thiết lập ZEZ tại khu vực nội đô vào năm nay, áp dụng cho mọi loại phương tiện, trừ ôtô con. Thành phố Eindhoven cũng định thiết lập ZEZ khu vực nội đô, áp dụng cho xe tải, xe giao hàng và ôtô buýt. Paris cũng có kế hoạch dần siết vùng LEZ hiện hữu thành ZEZ vào 2030.
Khi triển khai ZEZ, các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Việc hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và đảm bảo sự đồng thuận của người dân là rất quan trọng.
Thâm Quyến, Trung Quốc, đã thiết lập 10 khu ZEZ vào năm 2018, với diện tích tổng cộng 22 km2. Các khu vực này được bố trí tại trung tâm các quận nội thành, nơi thường xuyên ghi nhận mức độ ô nhiễm không khí cao và ùn tắc giao thông.
Các chuyên gia khuyến nghị rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Việc triển khai ZEZ là một bước tiến quan trọng, nhưng cần được thực hiện một cách linh hoạt và phù hợp với điều kiện thực tế của từng thành phố.
