Alisa Phạm, một du học sinh Việt Nam 15 tuổi, sắp tham dự lễ tốt nghiệp với tư cách là sinh viên người Việt trẻ tuổi nhất nhận bằng cử nhân trong lịch sử giáo dục New Zealand. Cô bé đã hoàn thành chương trình cử nhân ngành nghiên cứu truyền thông tại Trường Đại học Công nghệ Auckland (AUT) và hiện đang theo học hai chương trình thạc sĩ cùng lúc.

Thành tích đáng kinh ngạc của Alisa Phạm bao gồm việc hoàn thành thạc sĩ ngành nghiên cứu triết học về trí tuệ nhân tạo (AI) tại AUT vào cuối năm nay và thạc sĩ ngành tâm lý học của Đại học Harvard (Mỹ) vào năm 2026. Đáng chú ý, Alisa Phạm là người Việt duy nhất được vinh danh trong top 100 Thần đồng trẻ toàn cầu 2025 (Global Child Prodigy Awards – GCPA 2025) trong lĩnh vực giáo dục.

Hiện tại, Alisa Phạm đang nghiên cứu về AI, tâm lý học, truyền thông và an ninh mạng. Cô cũng đóng vai trò trợ lý nghiên cứu cùng giảng viên Jennie Watts tại AUT. Theo Alisa Phạm, cô xác định mình là người yêu thích lĩnh vực tri thức, phân tích mọi khía cạnh, đặt câu hỏi đa chiều, phản biện và tìm ra giải pháp mới để ứng dụng kiến thức vào quá trình học tập lẫn sinh hoạt.

Cô cũng muốn chia sẻ với các bạn học sinh đồng trang lứa trong nước về các phương pháp học tập, sự độc lập trong tư duy cùng những kỹ năng mềm. Một trong những dự án đáng chú ý của Alisa Phạm là Ozone Points, một nền tảng trực tuyến giúp trẻ em, phụ huynh và mọi người tiếp cận, tham gia đăng ký trồng cây, giữ gìn môi trường thiên nhiên, góp phần hạn chế tình trạng biến đổi khí hậu toàn cầu.

Với phương châm theo đuổi việc học tập suốt đời và không ngừng phát triển, Alisa Phạm tin rằng sức mạnh lớn nhất của chúng ta là đoàn kết và thấu hiểu lẫn nhau để hướng tới tương lai bền vững, hạnh phúc cho tất cả mọi người. Cô bé sẽ tiếp tục là một hình tượng cảm hứng cho nhiều bạn trẻ, không chỉ tại Việt Nam mà còn trên toàn thế giới.

Một nghiên cứu gần đây của nhà nghiên cứu Frank J. Sulloway từ Đại học Harvard đã đi sâu vào mối quan hệ giữa thứ tự sinh và đặc điểm tính cách của hàng nghìn cá nhân. Kết quả thu được chỉ ra rằng những người con cả trong gia đình có xu hướng trở nên cầu toàn, có tổ chức, thích kiểm soát và nghiêm túc hơn so với các em út. Những đặc điểm này thường được tìm thấy ở các nhà lãnh đạo.

Theo Sulloway, việc trở thành con cả thường đồng nghĩa với việc đảm nhận trách nhiệm và kỳ vọng lớn hơn từ phía bố mẹ. Điều này đã giúp họ hình thành lối sống có trách nhiệm, tuân thủ quy tắc và có khả năng kiểm soát bản thân tốt hơn từ sớm. Khi trưởng thành, họ có xu hướng đảm nhận các vị trí lãnh đạo trong công việc. Những phát hiện này cho thấy một mối liên hệ có thể có giữa thứ tự sinh và định hướng sự nghiệp tương lai.

Một số nghiên cứu tiếp theo đã củng cố quan điểm của Sulloway. Một khảo sát được thực hiện bởi CareerBuilder (Mỹ) chỉ ra rằng con cả chiếm tỷ lệ cao nhất trong nhóm làm quản lý, điều hành. Tương tự, tại Anh, một cuộc khảo sát của YouGov cũng ghi nhận tỷ lệ người tự mô tả bản thân là ‘nghiêm túc, có định hướng rõ ràng’ cao nhất rơi vào nhóm con đầu lòng. Điều này gợi ý rằng có thể có những khác biệt về tính cách và sự nghiệp giữa các cá nhân dựa trên thứ tự sinh của họ.

Nhiều người thành công trong giới công nghệ và chính trị cũng là con cả, chẳng hạn như Jeff Bezos – nhà sáng lập Amazon, Elon Musk – CEO Tesla và SpaceX, và Angela Merkel – cựu Thủ tướng Đức. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo không nên tuyệt đối hóa vai trò của thứ tự sinh.

TS Kevin Leman, nhà tâm lý học, cho rằng cách bố mẹ đối xử và môi trường giáo dục mới định hình tính cách một cách rõ ràng nhất. Ông nhấn mạnh rằng sự phát triển tính cách của một người không chỉ phụ thuộc vào thứ tự sinh mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như môi trường gia đình và cách nuôi dạy. Vì thế, dù là con cả hay con út, điều quan trọng không phải là bạn sinh thứ mấy, mà là bạn đã lớn lên như thế nào.