Ba mô hình tiêu biểu trong giảm phát thải khí nhà kính vừa được vinh danh tại Diễn đàn Net Zero Việt Nam 2025, hướng đến mục tiêu trung hòa carbon của Chính phủ. Những nỗ lực này không chỉ thể hiện cam kết bảo vệ môi trường mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững.

Mô hình Lúa – Tôm phát thải thấp được khởi xướng bởi Kỹ sư Hồ Quang Cua, một trong những nhân vật tiêu biểu trong lĩnh vực nông nghiệp bền vững. Mục tiêu của mô hình này là nâng cao thu nhập cho nông dân đồng thời bảo vệ môi trường. Bằng cách cải tiến quy trình canh tác lúa ST25 kết hợp nuôi tôm trên diện rộng tại đồng bằng sông Cửu Long, mô hình đã đạt được những kết quả tích cực. Đặc biệt, quy trình sản xuất thân thiện với môi trường giúp giảm thiểu việc sử dụng phân bón hóa học và hạn chế chăn thả phá rừng ngập mặn. Nhờ đó, lượng phát thải metan và CO₂ được kiểm soát chặt chẽ, trong khi nông dân thu được giá trị kinh tế cao hơn nhờ sản phẩm “lúa – tôm” đạt chứng nhận hữu cơ và được ưu tiên tiêu thụ trên các thị trường cao cấp.

Cộng đồng chủ rừng Cao Quảng cũng được vinh danh với nỗ lực phục hồi 8.800 ha rừng tự nhiên. Khu vực này từng là điểm nóng của việc khai thác rừng cạn kiệt, nhưng sau khi được giao đất và giao rừng cho các hộ gia đình, cộng đồng đã đoàn kết bảo vệ, khoanh nuôi và tái sinh rừng. Hơn 8.800 ha rừng tự nhiên đã được phục hồi, và cộng đồng cũng phát triển thêm diện tích rừng trồng có giá trị cao về tài nguyên và kinh tế. Các hoạt động bảo vệ rừng không chỉ tạo ra nguồn sinh kế ổn định cho người dân địa phương mà còn đóng góp vào giảm phát thải khí nhà kính. Theo ước tính, mỗi hecta rừng có thể hấp thụ khoảng 250 tấn CO₂ mỗi năm.

Tập đoàn TH cũng được vinh danh với việc tiên phong đạt mục tiêu trung hòa carbon theo tiêu chuẩn quốc tế PAS2060. Hai công ty thành viên của Tập đoàn TH, Công ty Cổ phần Sữa TH và Công ty TNHH Nước tinh khiết Núi Tiên, đã chính thức đạt chứng nhận trung hòa carbon theo tiêu chuẩn PAS2060:2014, do Control Union (Đức) thẩm định và xác nhận. Đây là hai đơn vị đầu tiên tại Việt Nam đạt được chứng nhận quốc tế này. Tập đoàn TH đã triển khai đồng bộ chuỗi giải pháp giảm phát thải tại nguồn như chuyển đổi năng lượng, cải tiến công nghệ, quản lý chất thải và thực hành văn hóa xanh nội bộ. Phần lượng phát thải còn lại được bù đắp thông qua các dự án giảm phát thải và nâng cao hiệu quả năng lượng được chứng nhận quốc tế.

Việc vinh danh ba mô hình tiêu biểu này tại Diễn đàn Net Zero Việt Nam 2025 không chỉ khẳng định tâm huyết và trách nhiệm của các đơn vị với môi trường mà còn truyền cảm hứng mạnh mẽ cho cộng đồng doanh nghiệp và toàn xã hội cùng chung tay giảm phát thải, hướng tới tương lai bền vững. Những nỗ lực này đóng vai trò quan trọng trong việc hiện thực hóa mục tiêu trung hòa carbon của Chính phủ và thể hiện cam kết mạnh mẽ đối với bảo vệ môi trường.

Những mô hình này không chỉ đem lại lợi ích về môi trường mà còn tạo ra giá trị kinh tế và xã hội. Bằng cách nhân rộng các mô hình thành công này, Việt Nam có thể đẩy nhanh tiến độ đạt mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và phát triển bền vững.

Chứng chỉ năng lượng tái tạo I-REC đang ngày càng được các doanh nghiệp ưa chuộng như một cách để chứng minh việc tiêu thụ điện sạch và tiến gần đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Tuy nhiên, đằng sau sự phát triển nhanh chóng của thị trường này là những tranh cãi về hiệu quả thực sự trong việc giảm phát thải khí nhà kính. Nhiều chuyên gia đang đặt ra câu hỏi liệu I-REC có thực sự “xanh” hay không, hay nó chỉ là một cách để làm đẹp số liệu carbon.

I-REC là chứng chỉ Năng lượng Tái tạo Quốc tế, đại diện cho 1 megawatt-giờ điện tái tạo đã được đưa vào lưới điện. Hệ thống I-REC được xây dựng dựa trên các chuẩn mực của thị trường Chứng chỉ Năng lượng Tái tạo tại Bắc Mỹ và châu Âu, và hiện đang được áp dụng tại hơn 60 quốc gia. Các doanh nghiệp quan tâm đến I-REC chủ yếu vì hai lý do chính. Thứ nhất, Nghị định thư Khí nhà kính công nhận I-REC là công cụ hợp lệ để chứng minh tiêu thụ điện tái tạo trong báo cáo phát thải Phạm vi 2. Thứ hai, nhiều thành viên của sáng kiến RE100 đang sử dụng I-REC như bằng chứng để thực hiện cam kết sử dụng 100% điện tái tạo.

Tuy nhiên, I-REC chủ yếu phản ánh thông tin trên giấy tờ và không đảm bảo rằng người mua thực sự sử dụng điện tái tạo tại thời điểm tiêu thụ. Việc mua I-REC không nhất thiết dẫn đến việc xây dựng thêm công suất năng lượng tái tạo mới, mà có thể chỉ đơn giản là mua chứng chỉ từ các dự án năng lượng tái tạo đã tồn tại. Rủi ro “greenwashing” xuất hiện khi doanh nghiệp vẫn sử dụng điện lưới từ nhiên liệu hóa thạch nhưng báo cáo là 100% tái tạo nhờ mua I-REC. Các chuyên gia cảnh báo rằng I-REC chủ yếu là một “công cụ kế toán”, không làm thay đổi thực tế cơ cấu sản xuất điện.

Trên phạm vi toàn cầu, các tập đoàn lớn đang dần chuyển từ việc sử dụng I-REC sang các hình thức mua năng lượng tái tạo trực tiếp hơn. Tại Việt Nam, thị trường chứng chỉ năng lượng tái tạo đang phát triển, với các công ty đa quốc gia mua RECs để đáp ứng các mục tiêu bền vững. Tuy nhiên, việc sử dụng I-REC tại Việt Nam cũng đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm các rào cản về quy định và chính sách.

Các chuyên gia cho rằng tương lai của I-REC sẽ đi về đâu và cải thiện hệ thống chứng nhận và tích hợp với các giải pháp công nghệ, tài chính và chính sách quốc gia. Nếu được quản lý minh bạch và hành động thực tế, I-REC sẽ là một công cụ kế toán carbon quan trọng, và là một phần quan trọng của quá trình chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam và toàn cầu. Vì vậy, việc cải thiện hệ thống chứng nhận và tích hợp với các giải pháp công nghệ, tài chính và chính sách quốc gia là rất cần thiết để đảm bảo rằng I-REC thực sự đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và chuyển đổi năng lượng bền vững.