TP Hà Nội dự kiến điều chỉnh lại kế hoạch thực hiện vùng LEZ (vùng phát thải thấp) và cấm xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong vành đai 1 từ tháng 7/2026. Sở NN-MT Hà Nội cho biết, mục tiêu của việc này là giảm lưu lượng xe và ô nhiễm môi trường trong khu vực nội đô.

Theo đó, trong giai đoạn từ năm 2025 đến 2030, thành phố sẽ thực hiện hạn chế phương tiện giao thông như ô tô, xe máy chạy nhiên liệu xăng dầu lưu thông trong vùng LEZ. Khi xây dựng được 5 vùng phát thải thấp, thành phố sẽ đưa ra điều kiện tiêu chuẩn nghiêm ngặt hơn về phát thải của phương tiện giao thông, trong đó có giải pháp giám sát và xử lý vi phạm về xả thải của phương tiện.

Đại diện Sở NN-MT cho biết, từ cơ sở các quận cũ đã được chọn, sau khi sắp xếp thành phường, cơ quan thực hiện đã lựa chọn được 5 phường để thực hiện kế hoạch. Thực tế, nghị quyết cũng đã các sở ngành thực hiện được giải pháp bước đầu là cấm ô tô trên 16 chỗ đi vào khu vực phố cổ và xung quanh khu vực Hồ Hoàn Kiếm từ 1/3/2025.

Tuy nhiên, khi có Chỉ thị 20 của Thủ tướng, phạm vi, quy mô giảm ùn tắc, ô nhiễm môi trường không dừng ở khu vực phố cổ hay Hồ Hoàn Kiếm và 3 quận cũ là Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa… nữa mà mở rộng ra cả vùng đô thị rộng lớn nằm trong phạm vi đường Vành đai 1 với chu vi lên đến 25 km.

Xác định 18 tuyến phố là ranh giới để cấm xe máy xăng, đại diện liên ngành Xây dựng – Công an cho biết, từ thực tế đường Vành đai 1 hiện nay, khi xác định ranh giới, phạm vi để cấm xe máy xăng hoạt động trong phạm vi đường Vành đai 1, liên ngành xác định có khoảng 18 tuyến phố/đường được lấy làm ranh giới.

Khi thực hiện vùng “xanh” không có xe máy xăng này, cùng với lực lượng Công an – CSGT đứng làm nhiệm vụ ở các nút giao với đường Vành đai 1, liên ngành cũng sẽ bố trí, lắp đặt hệ thống biển báo, biển hướng dẫn vùng hạn chế hoạt động của phương tiện giao thông, riêng xe máy sẽ có các biển cấm đi qua Vành đai 1. Với các xe vi phạm, sau thời gian tuyên truyền nhắc nhở, lực lượng liên ngành sẽ xử phạt với các lỗi đi vào đường cấm, đường không được phép đi vào.

Chuyển dịch sang phương tiện giao thông điện hoặc các giải pháp thay thế đang trở thành xu hướng không thể tránh khỏi nhằm bảo vệ môi trường và cải thiện đáng kể chất lượng không khí. Tuy nhiên, quá trình này cần được triển khai một cách linh hoạt và đảm bảo sự tiện lợi cho người dân, đặc biệt là tại Việt Nam, nơi xe máy đóng vai trò là phương tiện chính và có ý nghĩa kinh tế rất lớn.

Để khuyến khích việc sử dụng xe điện, cần có một giải pháp đồng bộ bao gồm các phương tiện thay thế, tổ chức giao thông hiệu quả và chính sách hỗ trợ tài chính phù hợp. Một bước tiến quan trọng là nâng cấp hệ thống phương tiện công cộng như xe buýt và phát triển cơ sở hạ tầng giao thông công cộng như tàu điện. Việc thay thế xe buýt truyền thống bằng xe buýt điện và ưu tiên các tuyến đường cho phương tiện công cộng là điều cần thiết. Ngoài ra, cơ sở hạ tầng cho người đi xe đạp và đi bộ cũng cần được quan tâm, với việc xây dựng và bảo trì các tuyến đường dành riêng.

Về chính sách hỗ trợ, xe điện cần trở thành lựa chọn hấp dẫn hơn so với xe máy xăng thông qua việc giảm giá thành, xây dựng hệ thống trạm sạc rộng khắp và cung cấp ưu đãi về phí đỗ, nơi đỗ. Cuối cùng, vấn đề an toàn và xử lý pin xe điện sau khi hết hạn sử dụng cần được giải quyết triệt để để tạo sự tin tưởng cho người dùng.

Quá trình chuyển đổi sang phương tiện thân thiện với môi trường hơn đòi hỏi sự tham gia tích cực của cả chính quyền và người dân. Với một giải pháp đồng bộ và chính sách hỗ trợ phù hợp, chúng ta hoàn toàn có thể hướng tới một môi trường giao thông sạch sẽ và an toàn hơn cho tương lai.

Việc ứng dụng công nghệ xanh vào sản xuất và sử dụng phương tiện giao thông là một phần quan trọng của quá trình chuyển đổi này. Các doanh nghiệp như Viettel cũng đã bắt đầu đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các giải pháp giao thông thông minh nhằm hỗ trợ cho quá trình chuyển đổi sang phương tiện điện.

Chính quyền thành phố Hà Nội đang tích cực hoàn thiện dự thảo Nghị quyết với mục tiêu thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang phương tiện giao thông xanh, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân. Dự kiến, nghị quyết này sẽ được trình Hội đồng nhân dân thành phố xem xét và thông qua tại kỳ họp vào tháng 9 năm 2025.

Một trong những chính sách nổi bật trong dự thảo nghị quyết là việc hỗ trợ trực tiếp bằng tiền cho người dân sở hữu xe máy chạy xăng hoặc diesel khi họ chuyển đổi sang phương tiện giao thông xanh có giá trị từ 15 triệu đồng trở lên. Cụ thể, mức hỗ trợ sẽ là 3 triệu đồng/xe đối với cá nhân, 4 triệu đồng/xe đối với hộ cận nghèo, và 5 triệu đồng/xe đối với hộ nghèo. Mỗi cá nhân sẽ được hỗ trợ tối đa 1 xe đến hết năm 2030. Chính sách này nhằm khuyến khích người dân chuyển sang sử dụng phương tiện giao thông thân thiện với môi trường.

Dự thảo cũng đề xuất hỗ trợ vay vốn ưu đãi với lãi suất từ 3–5%/năm và hạn mức 100% giá trị hợp đồng, thời gian vay tối đa 5 năm cho các đơn vị dịch vụ công ích, đơn vị vận tải hành khách và vận tải hàng hóa, cũng như doanh nghiệp đầu tư cơ sở thu hồi, tái chế xe cũ. Điều này sẽ giúp các doanh nghiệp và tổ chức có thể đầu tư vào phương tiện giao thông xanh một cách dễ dàng hơn.

Ngoài ra, dự thảo còn đề xuất miễn 100% lệ phí trước bạ và lệ phí đăng ký biển số đối với phương tiện giao thông xanh từ ngày nghị quyết có hiệu lực đến hết năm 2030. Chính sách này sẽ giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho người dân và doanh nghiệp khi chuyển sang sử dụng phương tiện giao thông xanh.

Dự thảo nghị quyết cũng đề xuất lộ trình thí điểm và mở rộng vùng cấm phương tiện cá nhân chạy xăng/diesel. Theo đó, thành phố sẽ thí điểm hạn chế xe máy chạy xăng từ ngày 1/1/2026 đến 30/6/2026, sau đó cấm xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong Vành đai 1 từ ngày 1/7/2026 và trong Vành đai 2 từ ngày 1/1/2028. Đồng thời, hạn chế ô-tô cá nhân dùng xăng/diesel trong Vành đai 2 từ ngày 1/1/2028 và mở rộng ra Vành đai 3 từ ngày 1/1/2030. Từ năm 2035-2050, thành phố sẽ hạn chế xe cơ giới không phải phương tiện xanh theo từng cấp độ.

Để đạt được mục tiêu trên, Ủy ban nhân dân thành phố yêu cầu phải có tối thiểu 10% chỗ đỗ xe tại công trình hiện hữu có trụ sạc trước cuối năm 2026 và tối thiểu 30% chỗ đỗ tại dự án mới phải có trụ sạc. Các dự án đầu tư hạ tầng trạm sạc công cộng sẽ được ngân sách hỗ trợ 70% lãi vay ngân hàng trong 5 năm đầu.

Hà Nội cũng sẽ ưu tiên đầu tư trụ sạc trên vỉa hè, khuyến khích lắp trạm nạp hydrogen, nhiên liệu sạch. Thành phố khuyến khích mạnh mẽ các nhà đầu tư tham gia phát triển hạ tầng giao thông năng lượng sạch qua hình thức PPP (đối tác công-tư) và sẽ được ưu tiên giao đất và hỗ trợ 100% tiền thuê đất tại các vị trí quy hoạch đến hết năm 2033.

Trên thế giới, hàng chục thành phố đang tích cực triển khai các biện pháp nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí bằng cách thiết lập vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) hoặc vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ). Những khu vực này nhằm hạn chế sự hiện diện của các phương tiện giao thông chạy bằng xăng dầu, từ đó cải thiện chất lượng không khí và bảo vệ môi trường.

Các thành phố như Rotterdam, Amsterdam, London, Oxford, Brussels, Santa Monica, Los Angeles, Oslo và một số thành phố khác tại Trung Quốc như Thâm Quyến, Phật Sơn, Đông Quan và Hàng Châu đã và đang triển khai các mô hình này. Tại Việt Nam, mặc dù chưa có thông tin cụ thể về việc triển khai LEZ hoặc ZEZ, nhưng việc nghiên cứu và áp dụng các giải pháp tương tự là điều cần thiết để giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

ZEZ là khu vực mà chỉ cho phép các phương tiện không phát thải như xe điện, xe đạp và người đi bộ được phép di chuyển tự do. Mô hình này được đánh giá cao về khả năng giảm đáng kể khí thải, đồng thời mang lại lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm lượng xe lưu thông, giảm tắc nghẽn giao thông và thúc đẩy thị trường xe điện phát triển nhanh hơn.

Để triển khai ZEZ hiệu quả, các thành phố cần xem xét nhiều yếu tố, bao gồm việc nâng cấp từ vùng phát thải thấp lên không phát thải, bắt đầu với việc hạn chế xe tải, thí điểm phạm vi nhỏ và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ. Việc áp dụng ZEZ cần được thực hiện một cách linh hoạt và phù hợp với điều kiện thực tế của từng thành phố.

Amsterdam, Hà Lan, dự kiến thiết lập ZEZ tại khu vực nội đô vào năm nay, áp dụng cho mọi loại phương tiện, trừ ôtô con. Thành phố Eindhoven cũng định thiết lập ZEZ khu vực nội đô, áp dụng cho xe tải, xe giao hàng và ôtô buýt. Paris cũng có kế hoạch dần siết vùng LEZ hiện hữu thành ZEZ vào 2030.

Khi triển khai ZEZ, các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Việc hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và đảm bảo sự đồng thuận của người dân là rất quan trọng.

Thâm Quyến, Trung Quốc, đã thiết lập 10 khu ZEZ vào năm 2018, với diện tích tổng cộng 22 km2. Các khu vực này được bố trí tại trung tâm các quận nội thành, nơi thường xuyên ghi nhận mức độ ô nhiễm không khí cao và ùn tắc giao thông.

Các chuyên gia khuyến nghị rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Việc triển khai ZEZ là một bước tiến quan trọng, nhưng cần được thực hiện một cách linh hoạt và phù hợp với điều kiện thực tế của từng thành phố.

TP.HCM đang tích cực triển khai các đề án nhằm chuyển đổi sang các loại hình giao thông bền vững hơn, giảm thiểu ô nhiễm không khí do phát thải từ phương tiện giao thông. Với vai trò là đầu tàu kinh tế và đô thị đông dân nhất, thành phố đang đối mặt với những thách thức môi trường và áp lực từ biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng.

Để giải quyết những thách thức này, TP.HCM quyết liệt đẩy mạnh xu hướng chuyển đổi xanh, xem đây là một chiến lược then chốt để phát triển bền vững, nâng cao chất lượng sống cho người dân và hiện thực hóa các cam kết quốc gia. Mới đây, Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM đã đề xuất chuyển đổi 400.000 xe máy xăng sang xe máy điện cho tài xế công nghệ trong tháng 7/2025. Dự kiến, chính sách hỗ trợ và khuyến khích sẽ được áp dụng từ ngày 1/1/2026 nếu đề án được các cấp thông qua.

Theo đề xuất, các tài xế công nghệ sẽ được hỗ trợ lãi suất 2%/năm khi vay vốn để thực hiện các dự án xanh. Chính sách này được kỳ vọng sẽ khuyến khích sự chuyển đổi sang các phương tiện giao thông thân thiện với môi trường, giảm thiểu ô nhiễm không khí và góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững của thành phố.

Bên cạnh đó, TP.HCM cũng đang triển khai Nghị quyết số 98 của Quốc hội về cơ chế đặc thù. Sở Xây dựng đã xây dựng Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông với 2 giai đoạn cụ thể. Mục tiêu đến năm 2030 là 100% xe buýt của TP.HCM sử dụng điện, năng lượng xanh. Để đạt được mục tiêu này, đề án đưa ra bốn giai đoạn với các mục tiêu định lượng và gắn với lộ trình thời gian cụ thể, nhằm tạo cơ sở để đo lường, đánh giá tiến độ và hiệu quả trong giai đoạn triển khai.

Các nước trên thế giới cũng đã thực hiện chuyển đổi sang xe điện, như Trung Quốc, Na Uy. Tại Trung Quốc, thành phố Thâm Quyến là một ví dụ điển hình về chính sách hỗ trợ chuyển đổi xe điện hai bánh ở cấp đô thị. Còn tại Na Uy, chính phủ đã đưa ra loạt chính sách ưu đãi mạnh mẽ và toàn diện để khuyến khích người dân sử dụng xe điện.

Trong khi đó, Sở Xây dựng TP.HCM đang phối hợp các đơn vị liên quan hoàn chỉnh dự thảo Nghị quyết, bổ sung đánh giá tác động sau khi TP.HCM sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, để triển khai đồng bộ trên toàn địa bàn TP.HCM mới. Dự kiến báo cáo UBND TP.HCM và trình HĐND TP.HCM trong quý IV/2025.