Hiện nay, việc lựa chọn ngành nghề của nhiều bạn trẻ bị chi phối bởi những định kiến về giới, danh tiếng, thu nhập… Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tương lai cá nhân mà còn lãng phí nguồn lực xã hội.

Theo bản tin thị trường lao động quý 2-2025 của Bộ Nội vụ, số người thất nghiệp trong quý 2-2025 đã tăng lên 1,06 triệu người, cao hơn 25.000 người so với quý trước và tăng khoảng 13.300 người so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, tỷ lệ thất nghiệp trong thanh niên cũng tăng thêm 0,26%, mặc dù các công ty tăng tuyển dụng.

Nghịch lý này đặt ra nhiều vấn đề, trong đó có việc chọn ngành nghề ở giới trẻ hiện nay. Nhiều học sinh và phụ huynh đặt quá nặng yếu tố thu nhập, cho rằng nghề dễ giàu mới đáng học nên đổ xô vào các ngành được cho là ‘hot’ trên thị trường lao động, dẫn đến cầu vượt quá cung. Văn hóa Á Đông cũng khiến một số phụ huynh, học sinh có những định kiến về giới khi chọn ngành nghề. Nhiều bạn trẻ đã từ bỏ ước mơ về ngành học vì lo sợ áp lực giới tính trong thời gian học, cũng như quá trình tìm việc sau này.

Các nhà nghiên cứu tâm lý học phát triển và khoa học thần kinh khẳng định năng lực nghề nghiệp không phân biệt giới, mà là do định hướng xã hội. Tuy nhiên, nhiều bạn trẻ chọn ngành trái sở thích chỉ vì muốn vào trường ‘top’. Lấy tên trường làm thước đo thành công là một cách hiểu sai về thương hiệu giáo dục. Điều này xuất phát từ tâm lý sính danh tiếng, hiệu ứng truyền thông về những bảng xếp hạng các cơ sở giáo dục đại học.

Tư duy trọng bằng cấp cũng khiến nhiều bạn không mặn mà với cao đẳng nghề. Trong khi các nước phát triển coi trọng việc học nghề thì ở Việt Nam, học nghề lại bị nhiều người coi là thua cuộc, thất bại. Hiện thực phũ phàng người người đại học, nhà nhà đại học, nhưng rồi vẫn khó tìm việc với tấm bằng cử nhân đang đặt dấu hỏi lớn trong việc lựa chọn con đường bước vào thị trường lao động của các bạn trẻ hiện nay.

Chọn nghề sai: tăng thất nghiệp, lãng phí nguồn nhân lực. Sai một ly, đi một dặm. Chọn ngành không phù hợp khiến nhiều bạn chán học, bỏ học. Không chỉ mất niềm tin vào bản thân, các em còn cảm thấy khó khăn trong việc định danh nghề nghiệp, đến khi học xong, lại làm trái ngành trái nghề. Nhìn từ góc độ toàn cảnh xã hội, định kiến ngành nghề sẽ dẫn đến việc học sai ngành sai nghề. Hệ quả là tình trạng ngành thiếu ngành thừa, lãng phí nguồn nhân lực, gia tăng tình trạng thất nghiệp dù có bằng đại học.

Chọn nghề là hành trình cá nhân, có ý nghĩa quyết định cuộc đời mỗi người. Tương lai không dành cho người đi theo lối mòn định kiến. Chúng ta phải hiểu rõ chính mình, bằng cách thẳng thắn trả lời những câu hỏi: ‘muốn gì?’, ‘giỏi gì?’, ‘sống vì giá trị nào?’ thông qua việc sử dụng các công cụ trắc nghiệm nghề nghiệp khoa học. Gia đình, nhà trường, xã hội cũng cần chung tay tiếp sức, giúp các em mở rộng cánh cửa ngành nghề tương lai, không nên vô tình dựng thêm những rào chắn vô hình.

Đối với nhiều bạn trẻ thuộc thế hệ Gen Z, mức lương 20 triệu đồng/tháng không còn là một “giấc mơ” xa vời. Trên mạng xã hội Threads, một chủ đề đang gây nên tranh luận về việc nhiều người trẻ đã đạt được mức thu nhập này từ rất sớm. Một trong những ví dụ điển hình là Nguyễn Thùy Dung, sinh viên chuyên ngành Digital Marketing tại Trường Cao đẳng FPT Polytechnic.

Dung hiện là Content Creator tại MD và có thu nhập khoảng 20 triệu đồng/tháng. Cô bắt đầu bán hàng online trên Facebook từ năm 12 tuổi và không ngừng học hỏi, kiên trì trong suốt quá trình phát triển sự nghiệp. Theo Dung, yếu tố giúp cô thành công là sự kiên trì, không ngại va chạm thực tế và luôn làm tốt hơn nhiệm vụ được giao. Cô quản lý tài chính của mình theo phương pháp “hũ tài chính” và tin rằng mức lương 20 triệu đồng không phải là ảo tưởng với những người không ngừng học hỏi và có tư duy cầu tiến.

Khương Trung Kiên, cựu sinh viên Trường Cao đẳng FPT Polytechnic, cũng là một điển hình. Hiện là quản lý, CEO và phụ trách mảng sales tại SHANEN GROUP, ZO STUDIO, và DINO, Kiên đạt mức thu nhập trên 20 triệu đồng/tháng chỉ 3 tháng sau khi tốt nghiệp. Anh nhấn mạnh kỹ năng tự học là yếu tố cốt lõi giúp anh đạt được thành công.

Còn với Nguyễn Việt Cường, cựu sinh viên Trường Cao đẳng FPT Polytechnic, mức thu nhập 20 triệu đồng/tháng không còn là giấc mơ mà là động lực để phấn đấu cao hơn. Anh tin rằng, trong ngành thiết kế, không quan trọng bạn học ở đâu, mà là bạn làm được gì.

Những câu chuyện này đã chứng minh rằng, với sự kiên trì, không ngại va chạm thực tế, dám hỏi, dám làm, dám chịu trách nhiệm, mức lương 20 triệu đồng/tháng không còn là điều xa vời đối với nhiều bạn trẻ Gen Z. Các bạn trẻ này đã thể hiện rằng thành công không chỉ đến từ việc học tập trong môi trường giáo dục truyền thống, mà còn từ sự tự học, tự phát triển và khả năng thích ứng với thực tế.

Như vậy, mức lương 20 triệu đồng/tháng không còn là một ước mơ xa vời, mà là một mục tiêu có thể đạt được đối với những bạn trẻ có đủ quyết tâm và nỗ lực. Vấn đề quan trọng là các bạn trẻ cần xác định được mục tiêu của mình, không ngừng học hỏi và phát triển kỹ năng, cũng như sẵn sàng đối mặt với thách thức và khó khăn.

Bạn có thể xem thêm các bài viết khác về chủ đề này trên mạng xã hội Threads để có thêm nhiều thông tin và quan điểm khác nhau về vấn đề này.