Chiều ngày 15/7, tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đã phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tổ chức hội thảo với chủ đề ‘Phát triển nông nghiệp bền vững gắn với bảo vệ môi trường’. Hội thảo này là một phần quan trọng trong chương trình giám sát chuyên đề của Quốc hội, nhằm đánh giá và thảo luận về những thách thức và cơ hội trong việc phát triển nông nghiệp bền vững ở Việt Nam.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn biến phức tạp, tài nguyên đất nước và đa dạng sinh học đang suy giảm nghiêm trọng, ô nhiễm môi trường nông thôn và khu vực sản xuất nông nghiệp đang gia tăng, các đại biểu tham dự hội thảo đã nhận định rằng ngành nông nghiệp nước ta cần phải chuyển đổi mô hình phát triển từ khai thác tối đa sang phát triển hài hòa bền vững. Điều này đòi hỏi sự chuyển đổi từ chú trọng sản lượng sang chú trọng chất lượng, hiệu quả và thân thiện với môi trường.

Phát triển nông nghiệp bền vững không chỉ là yêu cầu tất yếu từ thực tiễn mà còn là trách nhiệm của Việt Nam trong việc thực hiện các cam kết quốc tế, đặc biệt là mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Hội thảo là dịp để các nhà quản lý, nhà khoa học, các tổ chức nghiên cứu, đào tạo, doanh nghiệp và cơ quan hoạch định chính sách cùng trao đổi, chia sẻ tri thức thực tiễn và tầm nhìn để kiến tạo một nền nông nghiệp phát triển xanh, sinh thái và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, cho biết hiện nay Học viện đang triển khai đào tạo hơn 70 ngành học, trong đó có các ngành mũi nhọn như khoa học, môi trường quản lý đất đai, công nghệ sinh học, phát triển nông thôn bền vững. Trong giai đoạn 2015-2025, Học viện đã công bố hơn 100 sản phẩm khoa học và công nghệ được cấp văn bằng sở hữu trí tuệ hoặc công nhận tiến bộ kỹ thuật. Nhiều công trình trong số đó hướng tới giảm phát thải, tái tạo tài nguyên, cải thiện môi trường sinh thái.

Ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, đề nghị rà soát, sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện đồng bộ về sản xuất trồng trọt, bền vững, hữu cơ và sản xuất nông nghiệp sinh thái tuần hoàn, lồng ghép với yếu tố bảo vệ môi trường. Ông cũng đề nghị tham mưu ban hành cơ chế, chính sách ưu đãi cho các doanh nghiệp sản xuất thuốc bảo vệ thực vật sinh học, các chế phẩm hữu cơ, tăng cường đầu tư nghiên cứu, phát triển các tiến bộ kỹ thuật canh tác tiên tiến.

Các đại biểu tham dự hội thảo cũng đề nghị hoàn thiện hành lang pháp lý, đầu tư tài chính xanh, phát triển các cơ sở đào tạo, nghiên cứu để xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực nông nghiệp, có những cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp và nông dân thực hiện nông nghiệp xanh.

Ông Trần Mạnh Báo, Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn ThaiBinh Seed, cho rằng vấn đề chính không phải là vấn đề kỹ thuật mà chính là vấn đề chính sách để đưa vào cuộc sống. Ông đề nghị quy hoạch vùng sản xuất, đầu tư cơ sở hạ tầng, hướng dẫn cho nông dân tập huấn, liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp.

Phát biểu kết luận Hội thảo, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh rằng nông nghiệp tuần hoàn không bắt đầu từ đỉnh cao mà từ nền tảng. Muốn phát triển bền vững hãy bắt đầu từ những điều nhỏ nhất, không thể chờ hoàn thiện thể chế, ngân sách đủ đầy mới bắt đầu vào việc, phải bắt đầu từ từng hộ nông dân làm được việc nhỏ nhất, từng cán bộ khuyến nông nói bằng ngôn ngữ dễ hiểu nhất, từng trường, viện nghiên cứu giải pháp thiết thực nhất. Sắp tới, Quốc hội tiếp tục ưu tiên sửa đổi, bổ sung các luật liên quan để tháo gỡ rào cản, hỗ trợ đầu tư xanh và tăng cường giám sát thực thi, đảm bảo nền nông nghiệp Việt Nam không chỉ đạt mục tiêu tăng trưởng mà còn góp phần thực hiện tầm nhìn phát triển quốc gia đến năm 2045.

Vinamilk – ‘Mở khóa tự nhiên’ để phát triển bền vững

Trong hành trình tìm kiếm sự phát triển bền vững, Vinamilk đã chứng minh rằng ngay cả những vùng đất không thuận lợi cũng có thể trở thành cơ hội để tạo ra giá trị xanh. Với triết lý ‘mở khóa tự nhiên’, Vinamilk đã xây dựng thành công các trang trại bò sữa tại những vùng đất khắc nghiệt, biến điều kiện khó khăn thành lợi thế.

“Chúng ta có thể sẵn sàng về mọi nguồn lực, từ tài chính cho đến nhân lực, quỹ đất, nhưng nếu không tìm được cách để ‘mở khóa’ được thiên nhiên thì không thể làm nông nghiệp một cách bền vững”, đại diện Vinamilk chia sẻ.

Trang trại Green Farm Tây Ninh là một ví dụ điển hình cho cách tiếp cận này. Với 500 ha đất đai màu mỡ đạt chuẩn Organic Châu Âu, trang trại này đã được Vinamilk ‘mở khóa’ để trở thành một trong những trang trại bò sữa hiện đại nhất.

Quá trình ‘mở khóa’ tự nhiên của Vinamilk bắt đầu từ việc để đất được nghỉ ngơi, thanh lọc các chất tồn dư, trở về trạng thái tự nhiên nhất. Sau đó, công ty đã áp dụng các kỹ thuật canh tác hữu cơ, sử dụng phân bón hữu cơ và quản lý chất thải một cách hiệu quả.

Chất thải gia súc vốn là vấn đề nhức nhối của mọi mô hình chăn nuôi nay trở thành ‘vàng đen’ để cải tạo đất. Hệ thống biogas được sử dụng để thu gom khí metan, tạo ra nguồn năng lượng tái tạo.

Đoàn tham quan đã được chứng kiến quy trình canh tác hữu cơ, quản lý chất thải và sử dụng năng lượng tái tạo tại trang trại. “Chúng tôi đã chứng minh tự nhiên không phải là rào cản mà là chìa khóa giúp chúng ta giải quyết những thách thức từ an ninh lương thực và khả năng cạnh tranh quốc tế cho nông nghiệp Việt Nam”, chị Nguyễn Quỳnh Nga, Phó giám đốc Văn phòng Doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững của VCCI, nhấn mạnh.

Vinamilk cũng đã mở rộng vòng tuần hoàn sinh thái ra cộng đồng địa phương, tạo nên một vùng nông nghiệp vệ tinh của các trang trại được phát triển theo hướng bền vững. Nguồn phân bón hữu cơ được cung cấp cho các hộ dân hợp tác và nhân viên trang trại sẽ được phân công hỗ trợ nông dân canh tác theo chuẩn thực hành nông nghiệp tốt.

Với cách tiếp cận ‘mở khóa tự nhiên’, Vinamilk đã tạo ra một mô hình phát triển bền vững, không chỉ giúp doanh nghiệp tăng trưởng mà còn đóng góp vào sự phát triển của cộng đồng và môi trường.

Đồng bào Mông tại xã Mường Kim, tỉnh Lai Châu, đã và đang tích cực chuyển đổi tư duy sản xuất, tiếp cận những tiến bộ khoa học kỹ thuật để phát triển kinh tế bền vững. Với niềm tin vào Đảng và bộ máy chính quyền địa phương, người Mông tại đây đã đoàn kết, đồng lòng xây dựng nếp sống văn hóa mới.

Việc thành lập xã Mường Kim trên cơ sở sáp nhập toàn bộ diện tích và quy mô dân số của 4 xã đã mang lại không gian phát triển mới cho người dân. Chính quyền địa phương đã triển khai nhiều hoạt động nhằm hỗ trợ người dân, cán bộ gần dân, sát dân đã giải quyết kịp thời các vướng mắc và khai thác tối đa tiềm năng, thế mạnh để thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển.

Xã Mường Kim hiện có 16 bản, với 540 hộ và 3.561 nhân khẩu người Mông, tập trung ở các bản như Huổi Pắc, Pá Khoang, Hô Ta, Tu San. Địa phương đã tuyên truyền, vận động nhân dân thay đổi tập quán canh tác lạc hậu và áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Một số giống cây trồng có năng suất và giá trị kinh tế cao như chè, chanh leo, đào chín sớm, lê, mắc-ca, quế đã được đưa vào gieo trồng.

Bên cạnh đó, người Mông ở xã Mường Kim đã đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm thông qua đầu tư homestay, giữ gìn nghề truyền thống và xây dựng, duy trì chợ phiên Nậm Pắt. Chợ phiên này đã trở thành một điểm đến hấp dẫn cho du khách, mang lại thu nhập cho người dân.

Diện mạo các bản người Mông ở Mường Kim đã thay đổi đáng kể với giao thông đến trung tâm xã được nâng cấp, mở rộng và các bản có nhà văn hóa, trường học được đầu tư kiên cố. Ông Lò Quyết Thắng, Phó Chủ tịch UBND xã Mường Kim, cho biết cấp ủy, chính quyền xã đã bàn bạc và phân vùng phát triển theo từng thành phần dân tộc. Đối với đồng bào Mông, xã vận động bà con phát triển cây chè, cây ăn quả ôn đới và tập trung quảng bá, thu hút đầu tư, huy động nguồn lực phát triển hệ thống homestay, điểm du lịch và du lịch cộng đồng theo hướng bền vững.

Với những nỗ lực không ngừng, người Mông tại xã Mường Kim đã và đang từng bước cải thiện đời sống, nâng cao thu nhập và xây dựng cuộc sống mới. Sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương và sự tự nỗ lực của người dân đã tạo nên những thay đổi tích cực, góp phần phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.

Sau một chuyến đi thực tế vào năm 1995, người phụ nữ Nhật Bản Ino Mayu đã chọn Việt Nam làm quê hương thứ hai của mình. Gần 30 năm qua, bà đã dành cả cuộc đời mình để cống hiến cho việc thúc đẩy nông nghiệp hữu cơ và phát triển bền vững tại Việt Nam.

Bà Ino Mayu bắt đầu hành trình của mình bằng việc học tiếng Việt và nghiên cứu lịch sử Việt Nam từ năm 1997. Qua quá trình học tập và làm việc, bà nhận thấy rằng để hiểu một quốc gia, cần phải sống cùng người dân và lắng nghe tâm tư, khát vọng của họ. Những người khiến bà đồng cảm sâu sắc nhất là nông dân, lực lượng chiếm phần lớn dân số nhưng cuộc sống luôn thiếu thốn, chật vật.

Trước những thách thức mà nông dân Việt Nam đang đối mặt, bà Ino Mayu đã quyết định thành lập tổ chức Seed to Table vào năm 2009. Tổ chức này nhắm vào việc hỗ trợ nông dân Việt Nam xây dựng nền nông nghiệp hữu cơ, hiệu quả và bền vững. Theo bà Ino Mayu, mặc dù Việt Nam đã có những bước tiến mới trong phát triển kinh tế, nhưng người nông dân vẫn thiếu kiến thức về canh tác bền vững và kỹ năng bán sản phẩm.

“Giỏi kỹ thuật đến đâu mà không có đầu ra, thì phát triển bền vững chỉ là lý thuyết”, bà Ino Mayu nói. Với Seed to Table, bà mong muốn đồng hành lâu dài cùng nông dân Việt Nam trên con đường xây dựng nền nông nghiệp hữu cơ, hiệu quả và bền vững. Mục tiêu của tổ chức là giúp mỗi hạt giống gieo xuống không chỉ nuôi sống con người, mà còn nuôi dưỡng tương lai.

Thông qua các hoạt động của Seed to Table, bà Ino Mayu hy vọng có thể giúp nông dân Việt Nam vượt qua những khó khăn và thách thức, từ đó xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn cho mình và cho cộng đồng. Quá trình thực hiện mục tiêu này không hề dễ dàng, nhưng với sự kiên nhẫn và quyết tâm, bà Ino Mayu tin rằng mình có thể tạo ra sự khác biệt.

Để biết thêm thông tin về tổ chức Seed to Table và các hoạt động của họ, bạn có thể truy cập vào trang web https://www.seedtotable.org/ để tìm hiểu thêm.