Thủ đô Hà Nội đang đối mặt với một thách thức lớn khi thực hiện lộ trình loại bỏ xe máy chạy xăng, đặc biệt là trong khu vực nội đô. Theo yêu cầu của Thủ tướng, từ tháng 7/2026, xe máy chạy xăng sẽ không được phép lưu thông trong vành đai 1 của Hà Nội, bao gồm phần lớn diện tích của 4 quận vùng lõi Thủ đô là Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa và Hai Bà Trưng. Đến năm 2030, sẽ áp dụng cho toàn bộ phương tiện cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong phạm vi vành đai 3.

Hà Nội hiện có trên 9,2 triệu phương tiện, trong đó thành phố quản lý 1,1 triệu ôtô và 6,9 triệu xe máy; còn lại là phương tiện từ tỉnh khác lưu thông thường xuyên. Trong số xe máy đăng ký tại Hà Nội, khoảng 5,6 triệu xe chạy bằng xăng, còn lại 1,3 triệu xe máy điện. Tuy nhiên, phương tiện công cộng tại Hà Nội hiện chưa đáp ứng đủ nhu cầu đi lại của người dân. Mạng lưới giao thông đô thị Hà Nội thời gian qua đã được đầu tư nâng cấp, xây mới song vẫn chưa đạt được mục tiêu theo quy hoạch. Các dự án đường sắt đô thị chậm đi vào hoạt động tạo áp lực lớn lên giao thông đường bộ.

TS Đào Ngọc Nghiêm, Phó chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, đánh giá việc bỏ xe máy xăng là bài toán rất khó giải đối với TP Hà Nội, dù biết đây là một trong những nguồn gây ô nhiễm không khí. “Dân số quá đông, người dân đi lại bằng gì trong khi phương tiện công cộng hiện mới đáp ứng được 1/5 nhu cầu”, ông đặt câu hỏi. Ngoài ra, hạ tầng trạm sạc cho xe máy, ôtô điện còn thiếu. Phần lớn người dân ở 4 quận lõi sống trong ngõ nhỏ, nhà ống, chung cư cũ, nơi không có chỗ đỗ xe cố định hoặc không có hệ thống sạc điện riêng. Họ thường tự sạc điện tại nhà, không đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy.

Để giải bài toán trên, ông Nguyễn Văn Thanh, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam, cho rằng TP Hà Nội cần khảo sát số lượng xe máy chạy xăng hiện có, phân loại theo niên hạn và tình trạng sử dụng để xây dựng gói hỗ trợ phù hợp. Thành phố cần có chính sách trợ giá, hỗ trợ vay mua xe điện cho hộ nghèo, người lao động. Mức hỗ trợ có thể gồm một phần tài chính để đổi phương tiện hoặc trợ cấp chi phí đi lại. Cạnh đó, cần vận động các hãng xe điện triển khai chương trình đổi xe cũ lấy xe mới, giảm giá xe điện, đặc biệt cho nhóm thu nhập thấp…

Ông nhấn mạnh rằng việc loại bỏ xe máy xăng là một quá trình cần được thực hiện dần dần và có sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Thành phố cần có kế hoạch đồng bộ để đảm bảo việc di chuyển của người dân không bị gián đoạn. Bên cạnh đó, cần tăng cường đầu tư vào hạ tầng giao thông công cộng, bao gồm cả đường sắt đô thị và xe buýt, để đảm bảo người dân có phương tiện di chuyển thuận tiện và an toàn.

Một giải pháp khác được đưa ra là việc khuyến khích sử dụng xe điện. Ông Thanh cho rằng thành phố cần có chính sách hỗ trợ để khuyến khích người dân sử dụng xe điện, chẳng hạn như miễn phí đỗ xe, giảm thuế hoặc cung cấp các ưu đãi khác. Đồng thời, cần có kế hoạch đầu tư vào hạ tầng sạc điện để đảm bảo người dân có thể sạc điện dễ dàng và an toàn.

Cuối cùng, ông Nghiêm nhấn mạnh rằng việc loại bỏ xe máy xăng là một phần quan trọng của việc xây dựng một thành phố bền vững và thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, việc này cần được thực hiện một cách linh hoạt và có sự tham gia của các bên liên quan, bao gồm cả người dân, doanh nghiệp và các cơ quan chức năng.

Hà Nội đang lên kế hoạch cấm xe máy chạy xăng trong nội đô và chuyển đổi sang xe điện như một giải pháp quan trọng để giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, nhiều người dân vẫn băn khoăn về khả năng hệ thống điện sẽ chịu tải khi số lượng xe máy điện tăng lên.

Các chuyên gia cho rằng, để chuyển đổi xanh từ xe chạy nhiên liệu hóa thạch sang xe điện, Hà Nội cần có các giải pháp tổng thể. TS Đào Nhật Đình, chuyên gia độc lập về môi trường, cho rằng chỉ đạo của Thủ tướng là phù hợp với xu hướng chung của cả nước trong việc giải quyết vấn đề về môi trường. Ông nhấn mạnh rằng Hà Nội cần chuẩn bị đủ 3 điều kiện về hạ tầng.

Thứ nhất là về điện. Xe máy điện không cần sạc hàng ngày, và hệ số trùng lặp sạc là rất thấp. TS Đào Nhật Đình đưa ra công thức tính và cho biết công suất tiêu thụ điện của Hà Nội là 5000 MW, và vành đai 1 sẽ vào khoảng 1000 MW nên 18 MW kia chưa đáng sợ. Về hiện trạng giao thông, chuyên gia cho rằng, giao thông Hà Nội chưa sẵn sàng cho xe máy điện. Chỉ cần nhìn sang nước láng giềng Trung Quốc là hiểu hạ tầng giao thông cho xe máy điện như thế nào.

Cuối cùng là đất để làm chỗ sạc công cộng và bãi xe công cộng. Một xe máy điện sạc 2 giờ trong khi mua xăng chỉ hết 5 phút. TS Đào Ngọc Nghiêm, Phó chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, đánh giá bãi bỏ xe máy xăng là bài toán rất khó giải đối với TP Hà Nội, dù biết đây là một trong những nguồn gây ô nhiễm không khí.

TS Nguyễn Xuân Thủy, nguyên Giám đốc Nhà xuất bản Giao thông Vận tải, cho biết, chúng ta phải khẳng định ô nhiễm môi trường ở Hà Nội hay TP.HCM đang ảnh hưởng đến đời sống của người dân. Xe máy hay ô tô đều là tác nhân gây ô nhiễm không khí, nhưng để giải quyết vấn đề này cần một chính sách đồng bộ, dài hơi và mang tính thực tiễn. Hiện nay hạ tầng giao thông công cộng ở Hà Nội, TP.HCM mới đáp ứng được 10-15% nhu cầu đi lại của người dân. Tuy nhiên, hệ thống giao thông công cộng đang gặp rất nhiều vấn đề.

Ông Nguyễn Anh Quân, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) Hà Nội, cho rằng, chỉ thị 20 mang tính cấp bách bởi trong thời gian vừa qua, đặc biệt là 2 năm trở lại đây, hệ thống quan trắc và các công cụ đánh giá đã được áp dụng khoa học kỹ thuật, áp dụng công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo được đánh giá, cập nhật thường xuyên và chính xác đến từng khu vực. Hà Nội lập tổ liên ngành để chuyển đổi sang xe điện, xây dựng trạm sạc.

Để hỗ trợ việc chuyển đổi sang xe điện, các chuyên gia đề xuất rằng Hà Nội cần có các giải pháp hỗ trợ người dân, bao gồm hỗ trợ tiền cho người dân mua xe điện, xây dựng hệ thống giao thông công cộng hiệu quả và đầu tư trạm sạc phủ rộng. Với những giải pháp này, Hà Nội có thể đạt được mục tiêu giảm thiểu ô nhiễm môi trường và tạo ra một môi trường sống sạch sẽ và an toàn cho người dân.