Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký ban hành Chỉ thị số 20/CT-TTg về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn và giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường. Một trong những nội dung quan trọng của chỉ thị này là yêu cầu các địa phương thực hiện các giải pháp để giảm thiểu ô nhiễm môi trường do khí thải từ phương tiện giao thông gây ra.

Cụ thể, đối với thành phố Hà Nội, Thủ tướng yêu cầu triển khai các giải pháp để tổ chức, cá nhân chuyển đổi phương tiện, bảo đảm đến ngày 1/7/2026 không còn xe máy, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong khu vực Vành đai 1. Đối với khu vực Vành đai 2, việc cấm xe môtô, xe gắn máy sẽ thực hiện từ 1/1/2028, đồng thời hạn chế xe ôtô cá nhân dùng xăng dầu.

Để hiểu rõ hơn về yêu cầu này, cần nắm rõ về các tuyến đường vành đai tại Hà Nội. Vành đai 2 Hà Nội là tuyến giao thông nội đô khép kín của Hà Nội, dài 43,6km, chạy qua các điểm: Vĩnh Tuy – Minh Khai – Đại La – Ngã Tư Vọng – đường Trường Chinh – Ngã Tư Sở – đường Láng – Cầu Giấy – Bưởi – Nhật Tân – Vĩnh Ngọc – Đông Hội – cầu chui Gia Lâm – khu công nghiệp Hanel – Vĩnh Tuy. Hai cầu vượt sông Hồng trên Vành đai 2 là Vĩnh Tuy và Nhật Tân, một cầu vượt sông Đuống là Đông Trù.

Trước đó, dự án xây dựng tuyến đường bộ trên cao dọc đường Vành đai 2, đoạn từ cầu Vĩnh Tuy đến Ngã Tư Sở được thông xe đầu năm 2023. Dự án có chiều dài 5,08km, tuyến đường có mặt cắt ngang đường trên cao 19m và phần đi bằng (dưới thấp) từ 53,5-63,5m. Việc đưa vào khai thác tuyến đường Vành đai 2 trên cao đã khắc phục cơ bản tình trạng ùn tắc giao thông trên tuyến.

Hiện Vành đai 2 chỉ còn đoạn Ngã Tư Sở – Cầu Giấy (đi trùng với đường Láng hiện nay) dài gần 4km chưa được mở rộng và xây dựng đường trên cao. Đây là tuyến đường bao quanh khu vực nội đô mở rộng, kết nối các quận cũ của Hà Nội trước khi sắp xếp lại đơn vị hành chính như: Hai Bà Trưng, Đống Đa, Ba Đình, Cầu Giấy, Thanh Xuân và Long Biên.

Tuyến đường được đầu tư mạnh với các dự án mở rộng, nổi bật là tuyến đường trên cao từ cầu Vĩnh Tuy đến Ngã Tư Sở giúp giảm tải các nút giao lớn. Vành đai 2 là ranh giới chuyển tiếp giữa nội đô và vùng ven, thúc đẩy sự phát triển các khu đô thị mới và tạo động lực cho quá trình đô thị hóa.

Vành đai 1 Hà Nội gồm các tuyến đường, phố Trần Khát Chân (ngã ba Trần Khát Chân – Nguyễn Khoái) – Đại Cồ Việt – Xã Đàn – Ô Chợ Dừa – Đê La Thành – Hoàng Cầu – Đê La Thành – Cầu Giấy – đường Bưởi – Lạc Long Quân – Âu Cơ – Nghi Tàm – Yên Phụ – Trần Nhật Duật – Trần Quang Khải – Trần Khánh Dư – Nguyễn Khoái – Trần Khát Chân. Dự án Vành đai 1 chưa được khép kín do vẫn còn đoạn từ Hoàng Cầu tới Voi Phục đang thi công.

Đoạn Hoàng Cầu – Voi Phục dài hơn 2,2km, mặt cắt ngang 50m, điểm đầu giao với đường Cát Linh – La Thành – Yên Lãng tại Hoàng Cầu (quận Đống Đa cũ), điểm cuối tại nút giao Voi Phục (quận Ba Đình cũ). Vì vậy, khi hoàn thành đoạn tuyến Hoàng Cầu – Voi Phục, đây sẽ là vành đai đầu tiên của Hà Nội được khép kín.

Lộ trình đến ngày 1/7/2026 không có xe môtô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong Vành đai 1; từ ngày 1/1/2028 không có xe môtô, xe gắn máy, hạn chế xe ôtô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong đường Vành đai 1, Vành đai 2; từ năm 2030 tiếp tục mở rộng thực hiện trong đường Vành đai 3.

Chính quyền Hà Nội đang lên kế hoạch thực hiện một biện pháp quyết liệt nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường trong khu vực nội thành. Theo kế hoạch, từ tháng 7/2026, thành phố sẽ cấm xe máy chạy bằng xăng trong Vành đai 1. Đây là một phần trong nỗ lực giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và cải thiện chất lượng không khí tại thủ đô.

Chỉ thị 20/CT-TTg năm 2025 của Thủ tướng Chính phủ đã đặt ra mục tiêu cụ thể cho Hà Nội trong việc giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Đến ngày 1/7/2026, thành phố sẽ không còn xe môtô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong Vành đai 1. Kế hoạch này sẽ tiếp tục được mở rộng khi từ ngày 1/1/2028, không chỉ xe môtô, xe gắn máy chạy xăng dầu mà còn ô tô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch cũng sẽ bị hạn chế trong Vành đai 1 và 2.

Nhằm đạt được mục tiêu dài hạn, đến năm 2030, Hà Nội sẽ áp dụng hạn chế phương tiện cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong phạm vi Vành đai 3. Đây là một bước đi quan trọng nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống cho cư dân thủ đô.

Có thể thấy, quyết định của Hà Nội không phải là một trường hợp biệt lập. Nhiều thủ đô trên thế giới cũng đã thực hiện các biện pháp hạn chế tương tự nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Ví dụ, thủ đô Mexico đã triển khai chương trình ‘Hoy no Circula’ (Ngày Không Lái Xe) từ năm 1989. Chương trình này yêu cầu các phương tiện lưu thông phải kiểm tra khí thải và dán nhãn tương ứng với các mức phát thải.

Thủ đô Paris, Pháp cũng đã ban hành lệnh cấm xe máy sản xuất trước năm 2000 và ô tô sản xuất trước 1997 lưu thông trên đường phố. Tương tự, thủ đô Delhi, Ấn Độ đã ban hành lệnh cấm bán nhiên liệu cho các xe chạy xăng đã sử dụng 15 năm trở lên và các xe dầu sử dụng được 10 năm trở lên.

Thủ đô Luân Đôn, Anh đã áp dụng thu phí cao tại khu vực ULEZ (Khu vực Giảm phát thải Siêu thấp) đối với phương tiện không đạt chuẩn khí thải. Các biện pháp này đã được thực hiện nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và nâng cao chất lượng không khí tại các thành phố lớn.

Thành phố Hà Nội đang lên kế hoạch hỗ trợ người dân chuyển đổi từ xe máy xăng sang xe điện, với mức hỗ trợ lên đến 3 triệu đồng cho xe có giá trị từ 15 triệu đồng trở lên. Mức hỗ trợ cao hơn sẽ áp dụng cho hộ cận nghèo và hộ nghèo. Thành phố cũng đề xuất miễn 100% lệ phí trước bạ và lệ phí đăng ký biển số cho phương tiện giao thông xanh.

Sở Xây dựng Hà Nội đang lấy ý kiến cho dự thảo Nghị quyết về chuyển đổi phương tiện xanh và phát triển hệ thống trạm sạc trên địa bàn. Dự thảo này đưa ra các chính sách hỗ trợ tài chính và ưu đãi, cũng như biện pháp hạn chế và điều tiết phương tiện gây ô nhiễm. Dự kiến, người dân có xe máy chạy xăng hoặc diesel đăng ký trước thời điểm nghị quyết có hiệu lực, khi chuyển đổi sang phương tiện xanh có giá trị từ 15 triệu đồng trở lên, sẽ được hỗ trợ 3 triệu đồng. Mức hỗ trợ 4 triệu đồng áp dụng với hộ cận nghèo và 5 triệu đồng với hộ nghèo. Mỗi cá nhân được hỗ trợ tối đa một xe đến hết năm 2030.

Thành phố cũng dự kiến miễn 100% lệ phí trước bạ và lệ phí đăng ký biển số đối với phương tiện giao thông xanh từ ngày nghị quyết có hiệu lực đến hết năm 2030. Các đơn vị dịch vụ công ích, đơn vị vận tải hành khách và vận tải hàng hóa, doanh nghiệp đầu tư cơ sở thu hồi, tái chế xe cũ dự kiến được hỗ trợ vay vốn ưu đãi với lãi suất 3-5%/năm, hạn mức 100% giá trị hợp đồng, thời gian vay tối đa 5 năm.

Hà Nội cũng sẽ thí điểm hạn chế xe máy chạy xăng từ ngày 1/1/2026, và cấm xe máy sử dụng xăng trong vành đai 1 từ ngày 1/7/2026. Thành phố sẽ hạn chế ôtô cá nhân dùng xăng/diesel trong vành đai 2 từ ngày 1/1/2028, và mở rộng ra vành đai 3 từ ngày 1/1/2030. Từ năm 2035 đến 2050, thành phố sẽ hạn chế xe cơ giới không phải phương tiện xanh theo từng cấp độ. Hà Nội cũng sẽ thu phí lưu thông và điều chỉnh giá dịch vụ trông giữ áp dụng theo lộ trình nêu trên đối với xe phát thải gây ô nhiễm.

Để hỗ trợ phát triển hệ thống trạm sạc, UBND thành phố yêu cầu phải có tối thiểu 10% chỗ đỗ xe tại công trình hiện hữu có trụ sạc trước cuối năm 2026. Các dự án đầu tư hạ tầng trạm sạc công cộng dự kiến được ngân sách hỗ trợ 70% lãi vay ngân hàng trong 5 năm đầu. Hà Nội cũng sẽ ưu tiên đầu tư trụ sạc trên vỉa hè, khuyến khích lắp trạm nạp hydrogen, nhiên liệu sạch. Thành phố khuyến khích mạnh mẽ các nhà đầu tư tham gia phát triển hạ tầng giao thông năng lượng sạch qua hình thức đối tác công tư PPP.

Thủ đô Hà Nội đang đối mặt với một thách thức lớn khi thực hiện lộ trình loại bỏ xe máy chạy xăng, đặc biệt là trong khu vực nội đô. Theo yêu cầu của Thủ tướng, từ tháng 7/2026, xe máy chạy xăng sẽ không được phép lưu thông trong vành đai 1 của Hà Nội, bao gồm phần lớn diện tích của 4 quận vùng lõi Thủ đô là Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa và Hai Bà Trưng. Đến năm 2030, sẽ áp dụng cho toàn bộ phương tiện cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong phạm vi vành đai 3.

Hà Nội hiện có trên 9,2 triệu phương tiện, trong đó thành phố quản lý 1,1 triệu ôtô và 6,9 triệu xe máy; còn lại là phương tiện từ tỉnh khác lưu thông thường xuyên. Trong số xe máy đăng ký tại Hà Nội, khoảng 5,6 triệu xe chạy bằng xăng, còn lại 1,3 triệu xe máy điện. Tuy nhiên, phương tiện công cộng tại Hà Nội hiện chưa đáp ứng đủ nhu cầu đi lại của người dân. Mạng lưới giao thông đô thị Hà Nội thời gian qua đã được đầu tư nâng cấp, xây mới song vẫn chưa đạt được mục tiêu theo quy hoạch. Các dự án đường sắt đô thị chậm đi vào hoạt động tạo áp lực lớn lên giao thông đường bộ.

TS Đào Ngọc Nghiêm, Phó chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, đánh giá việc bỏ xe máy xăng là bài toán rất khó giải đối với TP Hà Nội, dù biết đây là một trong những nguồn gây ô nhiễm không khí. “Dân số quá đông, người dân đi lại bằng gì trong khi phương tiện công cộng hiện mới đáp ứng được 1/5 nhu cầu”, ông đặt câu hỏi. Ngoài ra, hạ tầng trạm sạc cho xe máy, ôtô điện còn thiếu. Phần lớn người dân ở 4 quận lõi sống trong ngõ nhỏ, nhà ống, chung cư cũ, nơi không có chỗ đỗ xe cố định hoặc không có hệ thống sạc điện riêng. Họ thường tự sạc điện tại nhà, không đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy.

Để giải bài toán trên, ông Nguyễn Văn Thanh, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam, cho rằng TP Hà Nội cần khảo sát số lượng xe máy chạy xăng hiện có, phân loại theo niên hạn và tình trạng sử dụng để xây dựng gói hỗ trợ phù hợp. Thành phố cần có chính sách trợ giá, hỗ trợ vay mua xe điện cho hộ nghèo, người lao động. Mức hỗ trợ có thể gồm một phần tài chính để đổi phương tiện hoặc trợ cấp chi phí đi lại. Cạnh đó, cần vận động các hãng xe điện triển khai chương trình đổi xe cũ lấy xe mới, giảm giá xe điện, đặc biệt cho nhóm thu nhập thấp…

Ông nhấn mạnh rằng việc loại bỏ xe máy xăng là một quá trình cần được thực hiện dần dần và có sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Thành phố cần có kế hoạch đồng bộ để đảm bảo việc di chuyển của người dân không bị gián đoạn. Bên cạnh đó, cần tăng cường đầu tư vào hạ tầng giao thông công cộng, bao gồm cả đường sắt đô thị và xe buýt, để đảm bảo người dân có phương tiện di chuyển thuận tiện và an toàn.

Một giải pháp khác được đưa ra là việc khuyến khích sử dụng xe điện. Ông Thanh cho rằng thành phố cần có chính sách hỗ trợ để khuyến khích người dân sử dụng xe điện, chẳng hạn như miễn phí đỗ xe, giảm thuế hoặc cung cấp các ưu đãi khác. Đồng thời, cần có kế hoạch đầu tư vào hạ tầng sạc điện để đảm bảo người dân có thể sạc điện dễ dàng và an toàn.

Cuối cùng, ông Nghiêm nhấn mạnh rằng việc loại bỏ xe máy xăng là một phần quan trọng của việc xây dựng một thành phố bền vững và thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, việc này cần được thực hiện một cách linh hoạt và có sự tham gia của các bên liên quan, bao gồm cả người dân, doanh nghiệp và các cơ quan chức năng.

Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Hà Nội triển khai các giải pháp cụ thể nhằm đạt mục tiêu phát triển đô thị xanh, văn minh và thân thiện với môi trường. Theo đó, đến ngày 1/7/2026, sẽ không còn mô tô, xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong khu vực vành đai 1. Từ ngày 1/1/2028, chính sách sẽ mở rộng, hạn chế cả ô tô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong khu vực vành đai 1 và vành đai 2.

Nhiều người dân ủng hộ chủ trương này, cho rằng nó giúp cải thiện môi trường sống, đặc biệt là ở khu vực nội đô đông dân cư. Việc giảm thiểu ô nhiễm không khí và tiếng ồn sẽ mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người dân.

Tuy nhiên, cũng có không ít băn khoăn từ phía người dân, đặc biệt là những người lao động trực tiếp gắn bó với phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Họ cho rằng việc chuyển sang xe điện không hề đơn giản, đặc biệt là với những người thu nhập trung bình. Chi phí mua xe điện ban đầu có thể cao hơn so với xe máy hoặc ô tô chạy xăng truyền thống, và hạ tầng hỗ trợ như trạm sạc cũng cần được phát triển rộng rãi.

Các chuyên gia giao thông đánh giá cao chính sách này, cho rằng nó cần thiết và phù hợp với xu hướng toàn cầu, nhất là trong bối cảnh ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn ngày càng gia tăng. Việc chuyển đổi sang phương tiện thân thiện với môi trường như xe điện là một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ môi trường và cải thiện chất lượng sống.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng nhấn mạnh cần phải nghiên cứu để đặt đủ trạm sạc cho người dân. Hạ tầng hỗ trợ như trạm sạc cần được phát triển rộng rãi và tiện lợi để khuyến khích người dân chuyển sang sử dụng xe điện. Đồng thời, cần có các chính sách hỗ trợ tài chính và kỹ thuật để giúp người dân có thể chuyển đổi sang phương tiện thân thiện với môi trường một cách dễ dàng hơn.

TS. Khương Kim Tạo, nguyên Phó chánh văn phòng Uỷ ban An toàn Giao thông Quốc gia, cho rằng các bộ, ngành cần xem xét kỹ lưỡng khi chuyển đổi các phương tiện chạy bằng nhiên liệu hóa thạch sang xe chạy bằng điện. Việc này liên quan đến ngành Điện và cần đảm bảo cung cấp đủ điện, cũng như quản lý chất lượng các phương tiện chạy bằng điện.

Việc hạn chế phương tiện sử dụng xăng dầu tại Hà Nội là xu thế tất yếu trong lộ trình xây dựng đô thị hiện đại, bền vững. Tuy nhiên, để chính sách này thực sự phát huy hiệu quả, cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ hạ tầng cho đến cơ chế hỗ trợ, cùng sự đồng lòng của người dân. Khi đó, không chỉ Hà Nội, mà cả nước sẽ tiến gần hơn tới mục tiêu phát triển bền vững, vì môi trường sống an lành cho các thế hệ tương lai.